Koziegłowy - zapomniany ośrodek twórczości rękodzielniczej

„Koziegłowy - zapomniany ośrodek twórczości rękodzielniczej” - to nazwa projektu realizowanego przez Muzeum Częstochowskie, mającego na celu rozpropagowanie wiedzy o twórczości rękodzielniczej, charakterystycznej dla Koziegłów jako jedynego takiego miejsca w Polsce.

Jak informuje Biuro Prasowe Urzędu Miasta, projekt ma również zachęcić mieszkanki i mieszkańców Koziegłów do podtrzymywania tradycji wykonywania ozdób z wiórów osikowych oraz ocalenie tych działań od zapomnienia.

W czasie trwania zadania zostanie podjęta próba wpisania wykonywania ozdób z wiórów osikowych na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

W 2020 r. będą prowadzone w Koziegłowach badania terenowe i zbierane informacje niezbędne do prawidłowego przygotowania wystawy i katalogu. Nikt do tej pory nie podjął w sposób kompleksowy tematu, nie powstała żadna książka dotycząca tego zagadnienia, materiały źródłowe są bardzo skąpe. W związku z tym duży nacisk zostanie położony na właściwe i całościowe przyjrzenie się zagadnieniu. Przewodnikiem po meandrach twórczości będzie twórczyni Izabela Churas, która pomoże dotrzeć do innych żyjących wytwórców oraz będzie cennym źródłem wiedzy w zakresie historii zdobnictwa z wiórów. 

W ramach projektu powstanie wystawa stworzona w oparciu o zbiory Działu Etnografii Muzeum Częstochowskiego. Zostanie na niej ukazany zarówno proces pozyskiwania wiórów, jak i tworzenia z nich ozdób oraz przedmiotów codziennego użytku (jak np. kapelusze). Wystawę - po zakończeniu prezentacji - będzie można wypożyczyć z Muzeum Częstochowskiego nieodpłatnie instytucjom muzealnym. Jeżeli powodzeniem zakończy się próba wpisania wiórów osikowych na listę niematerialnego dziedzictwa, ekspozycja będzie gotową odpowiedzią na realne potrzeby i w sposób kompleksowy będzie prezentowała osikowy wycinek dziedzictwa kulturowego Polski.

Wystawa nie tylko będzie wizualizowała twórczość koziegłowską, ale też kompleksowo informowała. Ekspozycji towarzyszyć będą materiały edukacyjne – gra „domino” oraz zestaw kreatywny „zrób to sam”. Zorganizowanych zostanie kilka spotkań edukacyjnych o charakterze warsztatów dla dzieci  i dorosłych. Podczas zajęć zostaną zaprezentowane sposoby wykonywania różnych ozdób z wiórów osikowych.

Wszystkie podejmowane działania będą rejestrowane i prezentowane na specjalnie przygotowanej stronie internetowej. Informacje będzie można znaleźć także na Facebooku  https://www.facebook.com/projektkozieglowy/. Projekt dwuletni otrzymał dotację w ramach priorytetu Kultura ludowa i tradycyjna 2019. 

 Historia wyplatania w Koziegłowach sięga końca XIX w., gdy wielu mieszkańców trudniło się pleceniem kapeluszy ze słomy żytniej. Po I wojnie światowej sięgnięto po wióry, początkowo topolowe i wierzbowe, jednak to osika okazała się najwdzięczniejszym materiałem. Zaczęto tworzyć, oprócz kapeluszy, grzebieniarki i dywaniki. W 1964 r. powstała Spółdzielnia Przemysłu Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Zawada” w Zawadzie, w której na dużą skalę powstają przede wszystkim kwiaty z wiórów osikowych – maki, róże, grochy. Rok później wzięły one udział w wystawie „Kwiaty dla Warszawy” i zyskały ogromną sławę. W latach 60.–80. XX w. ozdoby z Koziegłów ożywiały wnętrza mieszkalne swoimi intensywnymi kolorami. Koguty, pawie, kwiaty, barwne kompozycje z czasem zostały wyparte przez plastikowe elementy wystroju wnętrz. W związku z coraz mniejszym zainteresowaniem twórczością zaczęto porzucać rękodzieło, a kolejne pokolenia nie przejawiały chęci zgłębiania tajników twórczości z wiórów osikowych.